Park Narodowy Lovcen

W 1952 r. na obszarze Lovcenu utworzono park narodowy o powierzchni 6220 ha,zajmujacy centralna, a jednoczesnie najwyższa częsć masywu. Najwyższym szczytem jest niedostepny dla turystów Štirovnik (1749 m n.p.m.), położony na terenie wojskowym. Za to można, a nawet trzeba wejsc na drugi co do wielkosci szczyt, Jezerski vrh (1660 m n.p.m.), gdzie znajduje sie mauzoleum Njegoša. Na obszarze Parku Narodowego Lovcen znajduje sie dużo ciekawych, typowych dla krasu zjawisk geomorfologicznych: jaskin, kotlin, zapadlisk, zagłebien. Wystepuje tu 1158 gatunków roslin chronionych, w tym cztery endemiczne. Na terenie tym jest niewiele wód powierzchniowych, ponieważ potoki i rzeki wpływaja wprost pod ziemie. W pazdzierniku wszelka lisciasta roslinnosc nabiera intensywnej czerwonej barwy, przywodzac nam w pewnym stopniu na mysl „polska złota jesien”. Różnorakie formy skalne sprawiaja wrażenie niezwykłej kamienistej pustyni porosłej karłowatymi krzewami. Lovcen, a szczególnie charakterystyczny Jezerski vrh, jest widoczny niemal z każdego zakatka Boki Kotorskiej. Na terenie parku znajduje sie wiele domów zbudowanych z wapiennych kamieni. Sa to tzw. katuni (katun to słowo pochodzenia iliryjskiegooznaczajace ‘wies’), zazwyczaj należące do jednej rodziny,letnie siedziby pasterskie złożone z kilku kamiennych kolib. W Ivanovich Koritach, obok kawiarni przy szosie, odchodzi w bok szlak pieszy. Jestto krótka trasa spacerowa (ok. 3 godz.), biegnaca przez kilka ciekawych punktów widokowych. Trasa pokonuje odległosc ok. 12 km, przy różnicy wzniesien wynoszacej 240 m. W połowie drogi miedzy osada Ivanova Korita a Jezerskim vrhem, na przełeczy miedzy Štirovnikiem a Jezerskim vrhem, odbija w kierunku północno-zachodnim droga asfaltowa do miejscowosci Krstac. Natomiast szosa wiodaca z Cetinja na Jezerski vrh konczy sie tuż pod samym szczytem (znajduja sie tu mały parking i restauracja). Ostatni odcinek, do mauzoleum, należy pokonac schodami przez przygnebiajacy, wydrażony w skale (w srodku parku narodowego!) tunel. Nagroda jest wspaniały widok, jaki rozposciera sie z Jezerskiego vrhu. Spogladajac w kierunku południowo-wschodnim, ujrzymy góry Rumija i Jezioro Szkoderskie, dalej Podgorice, góry Prokletije i Komovi, a patrzac w strone północna, zobaczymy masywy Golija, Vojnik i Cetinje. Mauzoleum Njegoša stoi na miejscu małej cerkwi zbudowanej w 1845 r. na życzenie samego Njegoša, który pragnał, by po smierci w niej go pochowano. W sierpniu 1916 r. okupujace Czarnogóre wojska austro-wegierskie zniszczyły kaplice z mysla o postawieniu w tym miejscu pomnika wysławiajacego monarchie, który na szczescie nigdy sie tu nie znalazł. Po wojnie, w 1925 r., król Aleksander Karadjordjevic kazał kaplice odbudowac. Po raz kolejny znikła ona z Jezerskiego vrhu w latach 70., kiedy przetransportowano ja w dół, do pobliskich Ivanovich Korit. Obecne mauzoleum zbudowano w 1974 r., a autorem projektu był chorwacki rzezbiarz-architekt Ivan Meštrovic. Nie tylko forma architektoniczna, skadinad dobry przykład modernistycznej twórczosci genialnego artysty, ale cała idea mauzoleum do dzis wzbudza kontrowersje. Wiele osób uważa, że jest ono produktem komunistów, brakiem szacunku dla życzenia Njegoša i że cerkiew należy z powrotem przeniesc na szczyt. Przed wejsciem do mauzoleum stoi monumentalny, wykuty z czarnego marmuru pomnik Czarnogórek – kariatyd strzegacych grobu władyki. Wewnatrz znajduje sie pomnik siedzacego z ksiażka na kolanach Njegoša – filozofa. Natomiast w podziemnej krypcie, 4 m pod pomnikiem, spoczywa sam władyka. Wejscie do krypty znajduje sie z tyłu mauzoleum. Z drugiej, płatnej strony Jezerskiego vrhu rozposciera sie wspaniały (przynajmniej wówczas, gdy pod Lovcenem nie kłebia sie chmury) widok na Adriatyk i Boke Kotorska. Wstep do mauzoleum kosztuje 2 EUR.