Wyspa Ada Bojana jest rezerwatem przyrody, Parkiem Narodowym.. Wyspa jest na rzece Bojanie, przy samym jej ujsciu do morza, na końcu „Wielkiej plazy” (Velika plaza). To nie jest wyspa naturalna. W XIX wieku, w czasie burzy na tym mejscu zatonął statek „Merito”. Powstały dwie małe wyspy. Z latami woda nanosiła piasek na wrak zatopionego statku i z tych dwu nowych małych wysp powstał wielki wał piaskowy, a potem jedna prawdziwa wyspa.
Kiedy się na srodku rzeki wynurzyła wyspa, rzeka się podzieliła i ma dwie odnogi i dwa ujscia. Wyspa jest trójkątna, dwie jej strony tworzy rzeka Bojana, a z trzeciej jest morze - Adriatyk. Plaża ma 2880m długości. Prawa odnoga rzeki Bojany oddziela wyspę od „Wielkej plazy” ktora ma 12 km dlugości. Plaże są piaszczyste z ładnym drobniutkim ciemnym piaskem.
Wieczory i noce na wyspie sa wyjątkowo atrakcyjne. Mozna w restauracij na balkonie, ktory jest na drzewie, zamówić stolik na dwie osoby i podziwiać zachód słońca nad morzem i rzeką, spoglądać na rzekę, morze i ujście... Na samej rzece są stoliki na więcej osób z podobnym widokiem.Na wyspie jest takze dyskoteka.
Ada jest rajem dla amatorów windsurfingu, paraglidingu, nart wodnych, jazdy konno, tenisa. Szkola windsurfingu istnieje na wyspie od 1975. roku, w lecie jest siedmodnowy kurs windsurfingu. Na wyspie jest takze plaza dla nudystów (naturystów).
Na wyspie – rezerwacie przyrody żyją różne rzadkie ptaki i zwierzęta: pelikany, kormorany, sowy, słowili, żółwie, jaszczurki, sarny i dr.
Rzeka Bojana przy ujściu do morza jest znana z domków rybackich i weekendowych, budowanych częściowo na wodzie. Koło tych domków są specjalne urządzenia dla łowienia ryb, tzw. kalimery (mechanizm zrobiony z drzewa i sieci). Na samym ujściu wędkarze mogą łowić i rzeczne i morskie ryby, a można też zamówić w restauracji na rzece dania rybne i inne ,,owoce morza”.
czwartek, 13 listopada 2008
Park Narodowy Durmitor
Park Narodowy Durmitor w Czarnogórze obejmuje malowniczy i najgłębszy w Europie kanion rzeki Tary dochodzący nawet do 1300 m głębokości. Według jednej z koncepcji, nazwa Durmitoru oznacza rzekę płynącą z gór i jest jak najbardziej adekwatna do tego regionu. Durmitor to góry wapienne, pełno tu więc zjawisk krasowych, niezwykle głębokich kanionów, jaskiń, źródeł wypływających wprost ze skał i rzek tajemniczo znikających pod ziemią. Turystycznym centrum Durmitoru jest Žabljak, niewielkie miasteczko u podnóża gór, ponoć zawdzięczające swoją nazwę niezwykle głośno kumkającym żabom, które upodobały sobie pobliski strumień. Wieczorem ten dźwięk wypełnia całą dolinę. Niedaleko Žabljaka znajduje się jeden z najwyższych mostów Europy o wysokości 172 m.
W parku znajduje się endemiczna fauna i flora. Tereny te porastają gęste bory sosnowe i świerkowe a także buczyny. Na terenie Durmitoru, żyje również wiele gatunków dzikich zwierząt - ssaków (rysie, niedźwiedzie), a także wiele gatunków ptaków.
Tereny parku Durmitor zostały w 1980 roku wpisane przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego. Nawyższym szczytem jest Bobotov Kuk (2523 m n.p.m.). W promieniu 6 km od niego znajduje się 18 szczytów osiągających ponad 2300 m n.p.m. W Durmitorze znajduje się najdłuższa w dawnej Jugosławii jaskinia od Vjetrenim brdima (długość 1800m, szerokość 897 m.) do której wejście jest na wysokości 2196 m n.p.m. W masywie znajduje się 16 jezior polodowcowych położonych w głębokich dolinach i cyrkach.
W parku znajduje się endemiczna fauna i flora. Tereny te porastają gęste bory sosnowe i świerkowe a także buczyny. Na terenie Durmitoru, żyje również wiele gatunków dzikich zwierząt - ssaków (rysie, niedźwiedzie), a także wiele gatunków ptaków.
Tereny parku Durmitor zostały w 1980 roku wpisane przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego. Nawyższym szczytem jest Bobotov Kuk (2523 m n.p.m.). W promieniu 6 km od niego znajduje się 18 szczytów osiągających ponad 2300 m n.p.m. W Durmitorze znajduje się najdłuższa w dawnej Jugosławii jaskinia od Vjetrenim brdima (długość 1800m, szerokość 897 m.) do której wejście jest na wysokości 2196 m n.p.m. W masywie znajduje się 16 jezior polodowcowych położonych w głębokich dolinach i cyrkach.
Rzeka Tara
Tara - rzeka w Czarnogórze. Powstaje z połączenia rzek Ospanica i Verusa w Alpach Dynarskich, następnie płynie na długości 144 km na północ i łącząc się z rzeką Piva przy granicy Bośni tworzy rzekę Drinę. Obszary położone nad Tarą wpisano w 1976 roku na listę rezerwatów biosfery.
Tara tworzy przełom, płynąc wąską i głęboką doliną. Jest to najgłębszy w Europie i jeden z najgłębszych na świecie (m.in. po po kanionach Cotahuasi i Colca w Peru oraz Grand Canyonie w USA). Długość przełomu to 78 km, a głębokość do 1300 m. W bezpośredniej bliskości rzeki znajdują się dwa parki narodowe Park Narodowy Tara i Park Narodowy Durmitor. Na rzece Tarze często organizuje się spływy tratwami (raftingi) dostarczające niezapomnianych wrażeń. Spływy organizowane są na różnych odcinkach, są jedno- dwu i trzydniowe w kajakach, pontonach i tratwami. Najniższe ceny gwarantuje Stowarzyszenie Drustvo Prijatelja Rijeka Tara , a uzyskane środki przeznacza na swoją działalność statutową, w tym m.in. ochronę dziedzictwa przyrodniczego rzeki Tary. Siedziba stowarzyszenia znajduje się przy moście na Tarze.
Tara tworzy przełom, płynąc wąską i głęboką doliną. Jest to najgłębszy w Europie i jeden z najgłębszych na świecie (m.in. po po kanionach Cotahuasi i Colca w Peru oraz Grand Canyonie w USA). Długość przełomu to 78 km, a głębokość do 1300 m. W bezpośredniej bliskości rzeki znajdują się dwa parki narodowe Park Narodowy Tara i Park Narodowy Durmitor. Na rzece Tarze często organizuje się spływy tratwami (raftingi) dostarczające niezapomnianych wrażeń. Spływy organizowane są na różnych odcinkach, są jedno- dwu i trzydniowe w kajakach, pontonach i tratwami. Najniższe ceny gwarantuje Stowarzyszenie Drustvo Prijatelja Rijeka Tara , a uzyskane środki przeznacza na swoją działalność statutową, w tym m.in. ochronę dziedzictwa przyrodniczego rzeki Tary. Siedziba stowarzyszenia znajduje się przy moście na Tarze.
Wyspa św. Stefana
Jedną z głównych atrakcji Czarnogóry jest zamieszkiwana niegdyś przez rybaków Wyspa św. stefana, od lat 60 XX w. wykorzystywana jako kompleks hotelowy . Panującą tu romantyczna atmosferę najłatwiej poczuć podczas spaceru wąskimi uliczkami. XV wieczna twierdza dawała schronienie przed tureckimi agresorami.
W starych domach przygotowano dziesiątki apartamentów dla stałych gości . Wstęp na wyspe kosztuje 6 euro. Przyjeżdżaja tu takie sławy jak Sofia Loren, Claudia Schiffer i niezliczone delegacje parlamentarzystów.
W starych domach przygotowano dziesiątki apartamentów dla stałych gości . Wstęp na wyspe kosztuje 6 euro. Przyjeżdżaja tu takie sławy jak Sofia Loren, Claudia Schiffer i niezliczone delegacje parlamentarzystów.
Bar
Bar to jedno z najbardziej znanych miast w Czarnogórze, słynie ze wspaniałych drzew oliwnych, zaliczanych do najstarszych na świecie, które rosną w okolicach miasta. To tutaj rośnie najstarsze drzewo Europy - rozłożysta oliwka, która ma ponad 2 tys. lat, co oznacza, że pamięta czasy Klaudiusza i Nerona. Legenda głosi, iż przy oliwce dochodziło do pojednania zwaśnionych rodzin. Swoją sławę Bar zawdzięcza bogatej historii, która emanuje z pięknych zabytków i uliczek. Z murów obronnych otaczających miasto roztacza się wspaniała panorama na góry, gaje oliwne i piękne turkusowe morze. Będąc w Barze, powinieneś zobaczyć rezydencję króla Nikoli, charakterystyczny, ceglasty pałac z 1855 roku, otoczony malowniczym terenami zielonymi. Warto też wybrać się na miejską plażę, położoną w samym centrum Baru. Poznając miasto, nie zapominaj o jego okolicach, które są niemniej fascynujące. Stari Bar to ruiny całego miasta, położone u podnóża masywu Rumija. Oddzielają one wybrzeże od Jeziora Szkoderskiego i otaczają je masywne fortyfikacje. W pozostałościach miasta znajdziesz m.in. dobrze zachowaną wieżę zegarową z czasów tureckich, resztki katedry św. Jerzego i XVII-wieczny meczet. Ciekawostkę stanowi akwedukt, zbudowany z 17 łuków przez Turków w XVII wieku. Bar, choć z pozoru przeciętne miasto, ma wiele niepowtarzalnych i ciekawych zakątków.
środa, 12 listopada 2008
Budva
Budva powstała jeszcze za czasów rzymskich. Najpierw byli tu Grecy, potem Ilirowie, Rzymianie, Arabowie a dziś Czarnogórcy. Największą atrakcją Budvy liczącej ok. 12 tys. mieszkańców jest piękna, średniowieczna starówka, nad którą góruje cytadela (cudowny widok z góry na miasto i okolice, m.in. wysepkę Sveti Nikola). Zwiedzanie Budvy to prawdziwa przyjemność. Wszystkie zabytki znajdują się w nadmorskiej części starówki. Na uwagę zasługuje doskonale wkomponowana w zabudowę katedra św. Jana, której fundamenty datuje się na VII - VIII w. Równie efektowna jest stojąca ukośnie na placu cerkiew pod wezwaniem Trójcy Świętej, pochodząca z 1804 r. Malowniczy zaułek tworzą dwie małe świątynie przytulone do murów w kącie placu - kościół św. Sawy i kościół Santa Marija in Punta.
Po wędrówce malowniczymi uliczkami miasta z przyjemnością odpoczniesz na jednej z tutejszych plaż, należących do najlepszych nad Adriatykiem. To jedynie kilka miejsc, które warto odwiedzić w Budvie. Resztą z nich najlepiej poznasz, przyjeżdżając tu na niezapomniany wypoczynek.
Po wędrówce malowniczymi uliczkami miasta z przyjemnością odpoczniesz na jednej z tutejszych plaż, należących do najlepszych nad Adriatykiem. To jedynie kilka miejsc, które warto odwiedzić w Budvie. Resztą z nich najlepiej poznasz, przyjeżdżając tu na niezapomniany wypoczynek.
Kotor
Obok Dubrownika Kotor jest jednym z nielicznych miast wybrzeża Adriatyku, gdzie pomimo licznych wojen i trzęsień ziemi zachowały się oryginalne mury obronne. Łączna długość murów wynosi prawie 5 km, sięgają wysokości 260 mnpm a ich grubość waha się od 2 do 16 m. Budowę murów rozpoczęto już w czasach Iliryjskich, kiedy to na szczycie wzgórza Sveti Ivan powstał pierwszy zamek, dzisiaj w tym miejscu wznosi się potężna twierdza Kaštel. Ostatnie przebudowy i wzmocnienia zdarzały się jeszcze w XIX wieku, oznacza to, że budowa trwała ponad 1000 lat.
Już sama lokacja miasta robi wrażenie - z jednej strony zatoka, z drugiej, wchodząca w miasto skalna ściana. Charakterystyczną średniowieczną urbanistykę stanowią wąskie, kręte uliczki, nieregularne place, wspaniałe świątynie i budynki w stylach romańskim, gotyckim, renesansowym i barokowym. W uznaniu wyjątkowej wartości historycznej części Kotoru, został on w roku 1979 wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO.
Gdyby zorganizować konkurs na najładniejszą starówkę na wschodnim wybrzeżu Adriatyku, Kotor miałby szansę zająć drugie miejsce po Dubrowniku.
Koniecznie trzeba zobaczyć:
Cerkiew Św. Łukasza (Sv. Luke) z XII wieku, zbudowana podczas panowania Nemanijciów;
cerkiew Matki Boskiej od Zdrowia (Gospe od zdravlja) w obrębie murów obronnych;
Cerkiew Św. Mikołaja (Sv. Nikole) z licznymi cennymi ikonami;
pierwotna katedra romańska Św. Tripuna (Katedrala Sv. Tripuna) patrona miasta, kilkakrotnie przebudowywana przede wszystkim w okresie XII-XVII wieku, głównie z powodu powtarzajšcych się uszkodzeń przez trzęsienia ziemi;
kolegiata z XIII w.;
romańsko-gotycki kościół Św. Michała (Sv. Mihaila), zbudowany na ruinach benedyktyńskiego klasztoru, z malowidłami z XIV wieku i freskami z XV wieku;
kościół Św. Klary (Sv. Klare), z wyjštkowej piękności marmurowym ołtarzem;
kościół Św. Pawła (Sv. Pavla) z XIII wieku;
kościół Św. Józefa (Sv. Josipa) z klasztorem franciszkanów;
kościół Św. Anny (Sv. Ane) z przełomu XII i XIII wieku, freski z XV wieku;
kościół Najświętszej Marii Panny (Sv. Marija Koledjata) romańska kolegiata z 1221 roku;
zabudowa mieszkalna z XIV/XVII;
wieża zegarowa z XVI wieku.;
Pałace:
Gotycki Pałac Drago (Palata Drago) z XV wieku;
Pałac Rady Miejskiej (Gradska vijećnica) z 1762 roku;
Pałac Bizanti z XVII wieku;
Pałac Grgurin (Palata Grgurin) z muzeum.
Bramy:
Brama Morska
Brama Południowa (Vrata od Gurdića) - najstarsza renesansowa Brama Północna.
Już sama lokacja miasta robi wrażenie - z jednej strony zatoka, z drugiej, wchodząca w miasto skalna ściana. Charakterystyczną średniowieczną urbanistykę stanowią wąskie, kręte uliczki, nieregularne place, wspaniałe świątynie i budynki w stylach romańskim, gotyckim, renesansowym i barokowym. W uznaniu wyjątkowej wartości historycznej części Kotoru, został on w roku 1979 wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO.
Gdyby zorganizować konkurs na najładniejszą starówkę na wschodnim wybrzeżu Adriatyku, Kotor miałby szansę zająć drugie miejsce po Dubrowniku.
Koniecznie trzeba zobaczyć:
Cerkiew Św. Łukasza (Sv. Luke) z XII wieku, zbudowana podczas panowania Nemanijciów;
cerkiew Matki Boskiej od Zdrowia (Gospe od zdravlja) w obrębie murów obronnych;
Cerkiew Św. Mikołaja (Sv. Nikole) z licznymi cennymi ikonami;
pierwotna katedra romańska Św. Tripuna (Katedrala Sv. Tripuna) patrona miasta, kilkakrotnie przebudowywana przede wszystkim w okresie XII-XVII wieku, głównie z powodu powtarzajšcych się uszkodzeń przez trzęsienia ziemi;
kolegiata z XIII w.;
romańsko-gotycki kościół Św. Michała (Sv. Mihaila), zbudowany na ruinach benedyktyńskiego klasztoru, z malowidłami z XIV wieku i freskami z XV wieku;
kościół Św. Klary (Sv. Klare), z wyjštkowej piękności marmurowym ołtarzem;
kościół Św. Pawła (Sv. Pavla) z XIII wieku;
kościół Św. Józefa (Sv. Josipa) z klasztorem franciszkanów;
kościół Św. Anny (Sv. Ane) z przełomu XII i XIII wieku, freski z XV wieku;
kościół Najświętszej Marii Panny (Sv. Marija Koledjata) romańska kolegiata z 1221 roku;
zabudowa mieszkalna z XIV/XVII;
wieża zegarowa z XVI wieku.;
Pałace:
Gotycki Pałac Drago (Palata Drago) z XV wieku;
Pałac Rady Miejskiej (Gradska vijećnica) z 1762 roku;
Pałac Bizanti z XVII wieku;
Pałac Grgurin (Palata Grgurin) z muzeum.
Bramy:
Brama Morska
Brama Południowa (Vrata od Gurdića) - najstarsza renesansowa Brama Północna.
Ulcinj
Ulcinj (serb. Улцињ/Ulcinj, alb. Ulqini) - najdalej wysunięte na południe miasto i gmina miejska w Czarnogórze, znajdujące się u ujścia rzeki Bojany, w pobliżu granicy z Albanią. Ulcinj leży nad Adriatykiem, dzięki czemu stał się kurortem chętnie odwiedzanym przez turystów. Obecnie jest po Budvie najchętniej odwiedzanym kurortem w Czarnogórze.
Atutem Ulcinja są rozległe piaszczyste plaże (przykładowo) Velika plaža (Wielka plaża) - piaszczysta, długość 13 km (najdłuższa plaża po tej stronie Adriatyku), Mala plaža (Mała plaża) - piaszczysta, długość 700m (plaża miejska w najbardziej atrakcyjnej części miasta, w pobliżu starówki), Ada - piaszczysta plaża, długości 3 km, część przeznaczona dla naturystów (w pobliżu osiedle naturystyczne), Valdanos - plaża żwirowa, długości ok. 800 m, położona wśród gajów oliwnych.
Dodatkowym atutem miasta jest starówka wysunięta w głąb morza, licząca ponad dwa tysiące lat. Turystów przyciąga do Ulcinja orientalna atmosfera miasta i jego multietniczność.
Większość mieszkańców Ulcinja to Albańczycy: 61,5% ogółu ludności miasta, a 72,1% całej gminy.
Atutem Ulcinja są rozległe piaszczyste plaże (przykładowo) Velika plaža (Wielka plaża) - piaszczysta, długość 13 km (najdłuższa plaża po tej stronie Adriatyku), Mala plaža (Mała plaża) - piaszczysta, długość 700m (plaża miejska w najbardziej atrakcyjnej części miasta, w pobliżu starówki), Ada - piaszczysta plaża, długości 3 km, część przeznaczona dla naturystów (w pobliżu osiedle naturystyczne), Valdanos - plaża żwirowa, długości ok. 800 m, położona wśród gajów oliwnych.
Dodatkowym atutem miasta jest starówka wysunięta w głąb morza, licząca ponad dwa tysiące lat. Turystów przyciąga do Ulcinja orientalna atmosfera miasta i jego multietniczność.
Większość mieszkańców Ulcinja to Albańczycy: 61,5% ogółu ludności miasta, a 72,1% całej gminy.
Tivat
Tivat (sr. Тиват, wł.: Teodo, gr.: Θειοδος, Thiodhos) - miasto i (najmniejsza) gmina miejska w Czarnogórze w pobliżu Kotoru, słynące z portu z zabytkowymi okrętami oraz lotniska na półwyspie otoczonym morzem i górami. Tivat to także kurort z ekskluzywnymi hotelami, piaszczystymi plażami oraz krystalicznie czystą wodą. Do miasta należy lotnisko położone 4 kilometry od miasta Aerodrom Tivat. Jest to jedno z dwóch lotnisk cywilnych w tym państwie.
Z Gminą sąsiadują Kotor oraz Herceg Novi.
Z Gminą sąsiadują Kotor oraz Herceg Novi.
Herceg Novi
Herceg Novi (czarnogórski. Херцег Нови) – miasto w Czarnogórze o ponad siedmiusetletniej historii, znajdujące się w pobliżu granicy z Chorwacją.
Herceg Novi słynie ze swej starówki z mnóstwem zabytków budowanych zarówno w stylu orientalnym, jak i barokowym. Przez długi czas żył tu i tworzył serbski noblista Ivo Andrić. Obok Budvy i Kotoru jest Herceg Novi najczęściej odwiedzanym przez turystów kurortem Czarnogóry, zarówno ze względu na swoje położenie, jak i atrakcje jakie ma do zaoferowania turystom.
Herceg Novi słynie ze swej starówki z mnóstwem zabytków budowanych zarówno w stylu orientalnym, jak i barokowym. Przez długi czas żył tu i tworzył serbski noblista Ivo Andrić. Obok Budvy i Kotoru jest Herceg Novi najczęściej odwiedzanym przez turystów kurortem Czarnogóry, zarówno ze względu na swoje położenie, jak i atrakcje jakie ma do zaoferowania turystom.
Cetynia/Cetinje
Miasto powstało w krasowej dolinie (polje) u podnóża masywu Lovcen. Swa nazwe wzieło od przepływajacej przez doline (i pod jej powierzchnia) rzeki Cetina. Obecnie była stolica panstwa czarnogórskiego liczy ok. 20 tys. mieszkanców. Charakter położonego zaledwie 32 km od morza Cetinja jest zupełnie odmienny: kiedy mieszkancy Budvy korzystaja ze słonca, w Cetinju zalega snieg. Przypomina ono, chocby ze wzgledu na układ – niskie, najczesciej parterowe domki, porozrzucane tu i ówdzie „pałace” i budynki ambasad XIX-wiecznych mocarstw – prowincjonalne, wschodnioeuropejskie miasteczko.
Miasto było i nadal jest ważnym, jesli nie najważniejszym, osrodkiem życia duchowego Czarnogórców. Tu własnie tradycje utraconej panstwowosci sa najbardziej żywe, a najstarsi mieszkancy pamietaja jeszcze czasy króla Mikołaja. Dlatego niezmiennie Cetinje pozostaje „gniazdem” ugrupowan narodowych, które podczas licznych w ostatnich latach wyborów otrzymuja znaczne poparcie. Historia starej stolicy Czarnogóry rozpoczyna sie w 1482 r. Wówczas to Ivan Crnojevic, głowa rodu Crnojeviciów, uciekajac przed najazdem tureckim, przeniósł gniazdo rodowe z Žabljaka nad Jeziorem Szkoderskim najpierw do Rijeki Crnojevica, a nastepnie pod góre Lovcen, gdzie już wczesniej znajdowała sie Vlaška Crkva zbudowana w 1450 r. Obok niej Ivan Crnojevic umiejscowił swój dwór i monaster. Dla Cetinja okres stagnacji rozpoczał sie w 1499 r., czyli w momencie, gdy Turcy podbili Czarnogóre, a kraj utracił niepodległosc. Turcy kilkakrotnie najeżdżali Cetinje, ale nigdy nie pozostali tutaj na dłużej. Własciwie po 1499 r. ta czesc kraju, czyli tzw. Stara Czarnogóra, była jedyna wolna jego czescia. Mimo stołecznego charakteru Cetinja jeszcze na poczatku XIX w. było tylko wieksza wsia, złożona z klasztoru i kilkudziesieciu chat z nieociosanego kamienia pokrytych strzecha. Ponowny rozwój, a własciwie urbanizacja Cetinje przypada dopiero na czasy Piotra I Petrovicia- Njegoša, który zaczał budowac bardziej „reprezentacyjne” budynki. Kolejny okres, w którym miasto ulega znaczacym przeobrażeniom, to lata 1878 (kongres berlinski) – 1914 (I wojna swiatowa). Cetinje było podówczas stolica najmniejszego panstwa w Europie, rzadzonego przez ksiecia (a od 1910 r. króla) Mikołaja, w której inne panstwa zaczeły stawiac budynki swoich poselstw. Zreszta budynki te stoja nadal, a Czarnogórcy z duma podkreslaja, że byc może Czarnogóra nie była panstwem tak ważnym jak Turcja, Austro-Wegry, Rosja, czy Francja, ale na pewno z nimi równorzednym. Po II wojnie swiatowej, gdy stolica Czarnogóry została Podgorica (Titograd), rozwój miasta został zahamowany. Ma to również swoje dobre strony. Wyobrazmy sobie w tym miejscu socrealistyczne budynki albo kapitalistyczne biurowce. Cetinje wszak leży na terenie parku narodowego, który własciwie przestałby istniec. Miejskie biuro informacji turystycznej znajduje sie w centrum, przy ul. V Proleterske brigade. Chcac zwiedzic muzea miasta, najlepiej sie zaopatrzyc w karnet za 4 EUR (co jest zaledwie dwukrotnoscia jednorazowego wstepu np. do Muzeum Panstwowego). W jego cene, oprócz wejscia do Muzeum Panstwowego, wliczone jest zwiedzenie Muzeum Njegoša w pałacu Biljarda oraz muzeów: Historycznego
i Sztuki znajdujacych sie we Vladin Domie. Dworzec autobusowy usytuowany jest przy ul. Skadarskiej. Z samego Cetinja mona dojechac jedynie do Kotoru, Budvy i Podgoricy. Kto chciałby skorzystac z któregos z autobusów przelotowych, musi pójsc kilkaset metrów w kierunku drogi Podgorica – Budva i tam, na skrzyżowaniu, podobnie jak robi to wiekszosc mieszkanców miasta, próbowac zatrzymywac przejeżdzające pojazdy.- Cetinje - miejsca warte zobaczenia - Orlov Krš – wzgórze, na którego szczycie znajduje sie grób Daniły I (1677 – 1735), załoąyciela dynastii Petroviciów-Njegošów, ze wsparta na czterech kolumnach kopuła – jest ulubionym miejscem spacerowym mieszkanców Cetinja. Na szczyt wzgórza można dojsc asfaltową drogą biegnaca w góre obok monasteru cetinjskiego. Rozposciera sie stad fantastyczny widok na miasto i mauzoleum Piotra Petrovicia- Njegoša na szczycie Jezerskiego vrhu.
Monaster cetinjski, centrum duchowe Czarnogórców oraz była siedziba władyków, ley u stóp wzgórza Orlov Krš, w miejscu, gdzie stał prawdopodobnie dwór Ivana Crnojevicia. W cerkwi monasteru znajduja sie groby znaczacych postaci z rodu
Petroviciów-Njegošów: gospodara Czarnogóry ksiecia Daniły Petrovicia (1826 – 60)
i wielkiego wojewody Mirka Petrovicia (1820 – 67), ojca króla Mikołaja. W północnej
czesci cerkwi, przy scianie skalnej, jest cela sw. Piotra z relikwiami sw. Piotra
Cetynskiego (Piotra I Petrovicia-Njegoša). Według tradycji umieszczono tam reke sw.
Jana Chrzciciela. Monaster był kilkakrotnie niszczony przez Turków. W 1692 r.
podczas wojny Ligi Swietej z Turcja mnisi sami podłoyli proch i po wkroczeniu Turków wysadzili budynek w powietrze. W 1712 r., podczas wojny rosyjsko-tureckiej,
oraz w latach 1785 i 1796, w czasie najazdów paszy skadarskiego na Czarnogóre, Turcy doszczętnie rujnowali dopiero co odbudowywana siedzibę czarnogórskich władyków. W fekcie z budynku wzniesionego pierwotnie przez Ivana Crnojevicia w XV w. pozostały jedynie niewielkie fragmenty. Ostatnia przebudowa monasteru miała miejsce w latach 20. XX w. Muzeum Cerkiewne znajduje sie przy monasterze, w dwupietrowych budynkach –
konakach – w południowej czesci kompleksu. W jednym z nich, tzw. konaku Njegoša,
miesci sie bogaty skarbiec z zabytkami czarnogórskiego pismiennictwa z XV i XVII w., ikonami, przedmiotami liturgicznymi – relikwiarzami, ornatami, kielichami. Tutaj przechowywany jest m.in. egzemplarz najstarszej drukowanej (cyrylica) ksiegi Słowian południowych, Oktoih, z 1493 r. Do muzeum mona wejsc, gdy zbierze sie co najmniej piec osób. Cena biletu: 2 EUR. Dwór władyki (Biljarda) – poety Piotra II Petrovicia-Njegoša – powstał w 1838 r. Nazwa skromnego dworu pochodzi od pierwszego bilardu sprowadzonego z Europy. Obecnie znajduje sie tu Muzeum Njegoša (Njegošev muzej), a w nim pamiatki po wielkim poecie: meble, biblioteka i inne przedmioty zwiazane z jego yciem i twórczoscia. Tutaj własnie władyka napisał Górski wieniec, poemat epicki uwaany za najwieksze dzieło literatury czarnogórskiej, a przez niektórych – nawet
jugosłowianskiej. Muzeum Panstwowe (Državni muzej) miesci sie w dawnym pałacu króla Mikołaja. Jest to nieduy budynek postawiony w latach 1863 – 67. Obecny jego kształt
pochodzi z 1910 r., kiedy to Mikołaj został królem, a Czarnogóra królestwem. Obok wejscia jest stara budka stranicza. Oryginalne wnetrza oddaja charakter siedziby Mikołaja i jego rodziny. Muzeum jest zaskakujaco ciekawe. W bibliotece Mikołaja znajduje sie ok. 20 tys. ksiaek, partytury operowe, zdjecia, czasopisma europejskie,
sprzety dworskie, bron, sztandary (dla Czarnogórców najwieksze znaczenie maja sztandary zdobyte na Turkach), zbiory numizmatyczne i filatelistyczne. Muzeum czynne jest w godz. 9.00 – 17.00, cena biletu: 2 EUR. Na placu (obecna nazwa: Titov trg), przy którym znajduje sie dawny pałac króla Mikołaja, stoi pomnik Ivana Crnojevicia.
Cerkiew na Cipurze (crkva na Cipuru) jest otoczona przez pozostałosci starszej budowli. Na przedniej fasadzie swiatyni wisi tablica pamiatkowa z napisem: Te swieta
cerkiew Narodzin Bogurodzicy zbudował i ufundował błogosławiony Władca Ksiaże Czarnogórski Mikołaj I Petrovic-Njegoš w 7394 rocznice stworzenia swiata i 1886
narodzin Chrystusa na fundamentach byłej cerkwi zbudowanej przez błogosławionego władce zeckiego Ivana Crnojevicia. Vlaška crkva (Rodjenja Bogorodice), której nazwa pochodzi od słowa vlasi – ‘pasterze’ (natomiast Vlasi to ‘Wołosi’), została wzniesiona przez okolicznych pasterzy ok. 1450 r., tj. jeszcze przed przybyciem Ivana Crnojevicia. Pierwotna, XV wieczna swiatynie Turcy spalili podczas jednego z najazdów. Obecna jednonawowa cerkiew swój wyglad uzyskała w 1864 r. Półokragła apsyde oddziela od nawy głównej ikonostas z ikonami autorstwa Vasilija Djinovskiego z 1878 r. Cerkiew otoczona jest bardzo zaniedbanym cmentarzem ze starymi nagrobkami.
Chodzac po okalajacym cerkiew trawniku, stapa sie po zarosnietych grobach, które
niegdys zostały pootwierane (niektórych nie zamknieto do dzis dnia). Ogrodzenie
terenu cerkwi, gdzieniegdzie powyginane, wykonano z luf zdobytych na Turkach podczas wojen w latach 1858 i 1876 – 1878. Dwa granitowe głazy leżace przy wejsciu na teren cerkwi to stecki (nagrobki bogomilskie). Można na nich jeszcze dostrzec slady reliefów. Muzeum Historyczne i Muzeum Sztuki (Istorijski muzej i Umjetnicki muzej)
znajduja sie we Vladin Domie. Szczególnie ciekawa stała ekspozycja prezentujaca
dzieje obszaru dzisiejszej Czarnogóry, poczawszy od pierwszych sladów człowieka,
a na czasach Tity skonczywszy, miesci sie w Muzeum Historycznym. Składa sie ona
z 6 działów: okres przedsłowianski, sredniowiecze, okres XVI – XVIII w., powstanie
panstwa czarnogórskiego (1796 – 1878), lata 1878 – 1918, Czarnogóra we wspólnocie jugosłowianskiej. Muzeum Historyczne wyrónia sie coraz rzadziej spotykana atmosfera prowincjonalnych muzeów w byłych krajach socjalistycznych. Ekspozycja, ułoona zapewne jeszcze w latach 70., koncentruje sie w ostatniej czesci na podkresleniu heroizmu budowniczych socjalizmu. Twierdza Tablja (tvrdjava Tablja) wznosi sie nad monasterem. W niej to własnie Czarnogórcy zawieszali głowy zabitych Turków. Ambasady obcych mocarstw spotyka sie własciwie na każdym kroku. Rozmiary budynków moga swiadczyc o znaczeniu, jakie miało panstwo czarnogórskie w Europie na przełomie XIX i XX w. Obok budynków okazałych (np. ambasady Austro-Wegier, Francji, Rosji, Wielkiej Brytanii) można spotkac także mniejsze, skromniejsze (np. ambasady Serbii, Grecji). Na każdym z budynków wisi tabliczka informujaca o funkcji, jaka wczesniej spełniały. Ambasady sa swiadectwem niedawno utraconej panstwowosci, a dla Czarnogórców wciaż żywym powodem do dumy – symbolem ich niepodległosci uznanej przez inne narody.
Miasto było i nadal jest ważnym, jesli nie najważniejszym, osrodkiem życia duchowego Czarnogórców. Tu własnie tradycje utraconej panstwowosci sa najbardziej żywe, a najstarsi mieszkancy pamietaja jeszcze czasy króla Mikołaja. Dlatego niezmiennie Cetinje pozostaje „gniazdem” ugrupowan narodowych, które podczas licznych w ostatnich latach wyborów otrzymuja znaczne poparcie. Historia starej stolicy Czarnogóry rozpoczyna sie w 1482 r. Wówczas to Ivan Crnojevic, głowa rodu Crnojeviciów, uciekajac przed najazdem tureckim, przeniósł gniazdo rodowe z Žabljaka nad Jeziorem Szkoderskim najpierw do Rijeki Crnojevica, a nastepnie pod góre Lovcen, gdzie już wczesniej znajdowała sie Vlaška Crkva zbudowana w 1450 r. Obok niej Ivan Crnojevic umiejscowił swój dwór i monaster. Dla Cetinja okres stagnacji rozpoczał sie w 1499 r., czyli w momencie, gdy Turcy podbili Czarnogóre, a kraj utracił niepodległosc. Turcy kilkakrotnie najeżdżali Cetinje, ale nigdy nie pozostali tutaj na dłużej. Własciwie po 1499 r. ta czesc kraju, czyli tzw. Stara Czarnogóra, była jedyna wolna jego czescia. Mimo stołecznego charakteru Cetinja jeszcze na poczatku XIX w. było tylko wieksza wsia, złożona z klasztoru i kilkudziesieciu chat z nieociosanego kamienia pokrytych strzecha. Ponowny rozwój, a własciwie urbanizacja Cetinje przypada dopiero na czasy Piotra I Petrovicia- Njegoša, który zaczał budowac bardziej „reprezentacyjne” budynki. Kolejny okres, w którym miasto ulega znaczacym przeobrażeniom, to lata 1878 (kongres berlinski) – 1914 (I wojna swiatowa). Cetinje było podówczas stolica najmniejszego panstwa w Europie, rzadzonego przez ksiecia (a od 1910 r. króla) Mikołaja, w której inne panstwa zaczeły stawiac budynki swoich poselstw. Zreszta budynki te stoja nadal, a Czarnogórcy z duma podkreslaja, że byc może Czarnogóra nie była panstwem tak ważnym jak Turcja, Austro-Wegry, Rosja, czy Francja, ale na pewno z nimi równorzednym. Po II wojnie swiatowej, gdy stolica Czarnogóry została Podgorica (Titograd), rozwój miasta został zahamowany. Ma to również swoje dobre strony. Wyobrazmy sobie w tym miejscu socrealistyczne budynki albo kapitalistyczne biurowce. Cetinje wszak leży na terenie parku narodowego, który własciwie przestałby istniec. Miejskie biuro informacji turystycznej znajduje sie w centrum, przy ul. V Proleterske brigade. Chcac zwiedzic muzea miasta, najlepiej sie zaopatrzyc w karnet za 4 EUR (co jest zaledwie dwukrotnoscia jednorazowego wstepu np. do Muzeum Panstwowego). W jego cene, oprócz wejscia do Muzeum Panstwowego, wliczone jest zwiedzenie Muzeum Njegoša w pałacu Biljarda oraz muzeów: Historycznego
i Sztuki znajdujacych sie we Vladin Domie. Dworzec autobusowy usytuowany jest przy ul. Skadarskiej. Z samego Cetinja mona dojechac jedynie do Kotoru, Budvy i Podgoricy. Kto chciałby skorzystac z któregos z autobusów przelotowych, musi pójsc kilkaset metrów w kierunku drogi Podgorica – Budva i tam, na skrzyżowaniu, podobnie jak robi to wiekszosc mieszkanców miasta, próbowac zatrzymywac przejeżdzające pojazdy.- Cetinje - miejsca warte zobaczenia - Orlov Krš – wzgórze, na którego szczycie znajduje sie grób Daniły I (1677 – 1735), załoąyciela dynastii Petroviciów-Njegošów, ze wsparta na czterech kolumnach kopuła – jest ulubionym miejscem spacerowym mieszkanców Cetinja. Na szczyt wzgórza można dojsc asfaltową drogą biegnaca w góre obok monasteru cetinjskiego. Rozposciera sie stad fantastyczny widok na miasto i mauzoleum Piotra Petrovicia- Njegoša na szczycie Jezerskiego vrhu.
Monaster cetinjski, centrum duchowe Czarnogórców oraz była siedziba władyków, ley u stóp wzgórza Orlov Krš, w miejscu, gdzie stał prawdopodobnie dwór Ivana Crnojevicia. W cerkwi monasteru znajduja sie groby znaczacych postaci z rodu
Petroviciów-Njegošów: gospodara Czarnogóry ksiecia Daniły Petrovicia (1826 – 60)
i wielkiego wojewody Mirka Petrovicia (1820 – 67), ojca króla Mikołaja. W północnej
czesci cerkwi, przy scianie skalnej, jest cela sw. Piotra z relikwiami sw. Piotra
Cetynskiego (Piotra I Petrovicia-Njegoša). Według tradycji umieszczono tam reke sw.
Jana Chrzciciela. Monaster był kilkakrotnie niszczony przez Turków. W 1692 r.
podczas wojny Ligi Swietej z Turcja mnisi sami podłoyli proch i po wkroczeniu Turków wysadzili budynek w powietrze. W 1712 r., podczas wojny rosyjsko-tureckiej,
oraz w latach 1785 i 1796, w czasie najazdów paszy skadarskiego na Czarnogóre, Turcy doszczętnie rujnowali dopiero co odbudowywana siedzibę czarnogórskich władyków. W fekcie z budynku wzniesionego pierwotnie przez Ivana Crnojevicia w XV w. pozostały jedynie niewielkie fragmenty. Ostatnia przebudowa monasteru miała miejsce w latach 20. XX w. Muzeum Cerkiewne znajduje sie przy monasterze, w dwupietrowych budynkach –
konakach – w południowej czesci kompleksu. W jednym z nich, tzw. konaku Njegoša,
miesci sie bogaty skarbiec z zabytkami czarnogórskiego pismiennictwa z XV i XVII w., ikonami, przedmiotami liturgicznymi – relikwiarzami, ornatami, kielichami. Tutaj przechowywany jest m.in. egzemplarz najstarszej drukowanej (cyrylica) ksiegi Słowian południowych, Oktoih, z 1493 r. Do muzeum mona wejsc, gdy zbierze sie co najmniej piec osób. Cena biletu: 2 EUR. Dwór władyki (Biljarda) – poety Piotra II Petrovicia-Njegoša – powstał w 1838 r. Nazwa skromnego dworu pochodzi od pierwszego bilardu sprowadzonego z Europy. Obecnie znajduje sie tu Muzeum Njegoša (Njegošev muzej), a w nim pamiatki po wielkim poecie: meble, biblioteka i inne przedmioty zwiazane z jego yciem i twórczoscia. Tutaj własnie władyka napisał Górski wieniec, poemat epicki uwaany za najwieksze dzieło literatury czarnogórskiej, a przez niektórych – nawet
jugosłowianskiej. Muzeum Panstwowe (Državni muzej) miesci sie w dawnym pałacu króla Mikołaja. Jest to nieduy budynek postawiony w latach 1863 – 67. Obecny jego kształt
pochodzi z 1910 r., kiedy to Mikołaj został królem, a Czarnogóra królestwem. Obok wejscia jest stara budka stranicza. Oryginalne wnetrza oddaja charakter siedziby Mikołaja i jego rodziny. Muzeum jest zaskakujaco ciekawe. W bibliotece Mikołaja znajduje sie ok. 20 tys. ksiaek, partytury operowe, zdjecia, czasopisma europejskie,
sprzety dworskie, bron, sztandary (dla Czarnogórców najwieksze znaczenie maja sztandary zdobyte na Turkach), zbiory numizmatyczne i filatelistyczne. Muzeum czynne jest w godz. 9.00 – 17.00, cena biletu: 2 EUR. Na placu (obecna nazwa: Titov trg), przy którym znajduje sie dawny pałac króla Mikołaja, stoi pomnik Ivana Crnojevicia.
Cerkiew na Cipurze (crkva na Cipuru) jest otoczona przez pozostałosci starszej budowli. Na przedniej fasadzie swiatyni wisi tablica pamiatkowa z napisem: Te swieta
cerkiew Narodzin Bogurodzicy zbudował i ufundował błogosławiony Władca Ksiaże Czarnogórski Mikołaj I Petrovic-Njegoš w 7394 rocznice stworzenia swiata i 1886
narodzin Chrystusa na fundamentach byłej cerkwi zbudowanej przez błogosławionego władce zeckiego Ivana Crnojevicia. Vlaška crkva (Rodjenja Bogorodice), której nazwa pochodzi od słowa vlasi – ‘pasterze’ (natomiast Vlasi to ‘Wołosi’), została wzniesiona przez okolicznych pasterzy ok. 1450 r., tj. jeszcze przed przybyciem Ivana Crnojevicia. Pierwotna, XV wieczna swiatynie Turcy spalili podczas jednego z najazdów. Obecna jednonawowa cerkiew swój wyglad uzyskała w 1864 r. Półokragła apsyde oddziela od nawy głównej ikonostas z ikonami autorstwa Vasilija Djinovskiego z 1878 r. Cerkiew otoczona jest bardzo zaniedbanym cmentarzem ze starymi nagrobkami.
Chodzac po okalajacym cerkiew trawniku, stapa sie po zarosnietych grobach, które
niegdys zostały pootwierane (niektórych nie zamknieto do dzis dnia). Ogrodzenie
terenu cerkwi, gdzieniegdzie powyginane, wykonano z luf zdobytych na Turkach podczas wojen w latach 1858 i 1876 – 1878. Dwa granitowe głazy leżace przy wejsciu na teren cerkwi to stecki (nagrobki bogomilskie). Można na nich jeszcze dostrzec slady reliefów. Muzeum Historyczne i Muzeum Sztuki (Istorijski muzej i Umjetnicki muzej)
znajduja sie we Vladin Domie. Szczególnie ciekawa stała ekspozycja prezentujaca
dzieje obszaru dzisiejszej Czarnogóry, poczawszy od pierwszych sladów człowieka,
a na czasach Tity skonczywszy, miesci sie w Muzeum Historycznym. Składa sie ona
z 6 działów: okres przedsłowianski, sredniowiecze, okres XVI – XVIII w., powstanie
panstwa czarnogórskiego (1796 – 1878), lata 1878 – 1918, Czarnogóra we wspólnocie jugosłowianskiej. Muzeum Historyczne wyrónia sie coraz rzadziej spotykana atmosfera prowincjonalnych muzeów w byłych krajach socjalistycznych. Ekspozycja, ułoona zapewne jeszcze w latach 70., koncentruje sie w ostatniej czesci na podkresleniu heroizmu budowniczych socjalizmu. Twierdza Tablja (tvrdjava Tablja) wznosi sie nad monasterem. W niej to własnie Czarnogórcy zawieszali głowy zabitych Turków. Ambasady obcych mocarstw spotyka sie własciwie na każdym kroku. Rozmiary budynków moga swiadczyc o znaczeniu, jakie miało panstwo czarnogórskie w Europie na przełomie XIX i XX w. Obok budynków okazałych (np. ambasady Austro-Wegier, Francji, Rosji, Wielkiej Brytanii) można spotkac także mniejsze, skromniejsze (np. ambasady Serbii, Grecji). Na każdym z budynków wisi tabliczka informujaca o funkcji, jaka wczesniej spełniały. Ambasady sa swiadectwem niedawno utraconej panstwowosci, a dla Czarnogórców wciaż żywym powodem do dumy – symbolem ich niepodległosci uznanej przez inne narody.
Podgorica
Podgorica (czarnogórski. Подгорица, dawniej Titograd / Титоград, Ribnica) to stolica Czarnogóry, o współrzędnych geograficznych 42,47° N 19,28° E, leżąca 44 metry nad poziomem morza. Wg danych spisu ludności z roku 2003, miasto liczy 136 473 mieszkańców, 22% ludności republiki. Dobre położenie geograficzne między rzekami Ribnicą i Moračą uczyniło miasto atrakcyjnym miejscem do zasiedlenia.
Miasto znajduje się blisko ośrodków narciarskich w Górach Dynarskich oraz wybrzeża Morza Adriatyckiego.
Polskie tłumaczenie nazwy miasta brzmi "Podgórka" - "gorica" to czarnogorskie słowo oznaczające "górkę" oraz nazwa jednego ze wzgórz w pobliżu miasta. Miasto było również znane jako Doclea w czasach rzymskich. W średniowieczu miasto nazwano Ribnica, a w czasach komunistycznych Titograd - od nazwiska Josipa Broza Tito, dyktatora SFR Jugosławii.
Miasto to w czasach rzymskich znane było jako Birziminium, a potem do roku 1326 nazywało się Ribnica. To w Ribnicy urodził się serbski książę Stefan Nemanja w roku 1132. Podgorica weszła w skład Serbii i z czasem znalazła się we władaniu Wenecji. W latach 1466-1878 stała się częścią Imperium Ottomańskiego, a następnie Czarnogóry. W listopadzie 1918 roku Wielkie Zgromadzenie Serbskie uchwaliło w Podgoricy włączenie Czarnogóry do Serbii. Z czasem Podgorica wraz z Czarnogórą weszła w skład Jugosławii. W czasie drugiej wojny światowej w roku 1941 Podgorica była okupowana przez wojska włoskie, a od 1943 hitlerowskie. Z polecenia Josipa Tity w roku 1944 Podgorica została zbombardowana i całkowicie zrównana z ziemią przez naloty alianckie. 19 grudnia 1944 miasto zostało wyzwolone. W latach powojennych zostało odbudowane, a jego nazwa zmieniona na Titograd. Do Titogradu została przeniesiona stolica Czarnogóry z Cetinje w 1946 roku. Powrót do dawnej nazwy nastąpił 2 kwietnia 1992 roku. Przy lotach do Podgoricy należy jednak zwrócić uwagę na to, że międzynarodowy skrót dla lotniska w Podgoricy nadal brzmi TGD.
Miasto znajduje się blisko ośrodków narciarskich w Górach Dynarskich oraz wybrzeża Morza Adriatyckiego.
Polskie tłumaczenie nazwy miasta brzmi "Podgórka" - "gorica" to czarnogorskie słowo oznaczające "górkę" oraz nazwa jednego ze wzgórz w pobliżu miasta. Miasto było również znane jako Doclea w czasach rzymskich. W średniowieczu miasto nazwano Ribnica, a w czasach komunistycznych Titograd - od nazwiska Josipa Broza Tito, dyktatora SFR Jugosławii.
Miasto to w czasach rzymskich znane było jako Birziminium, a potem do roku 1326 nazywało się Ribnica. To w Ribnicy urodził się serbski książę Stefan Nemanja w roku 1132. Podgorica weszła w skład Serbii i z czasem znalazła się we władaniu Wenecji. W latach 1466-1878 stała się częścią Imperium Ottomańskiego, a następnie Czarnogóry. W listopadzie 1918 roku Wielkie Zgromadzenie Serbskie uchwaliło w Podgoricy włączenie Czarnogóry do Serbii. Z czasem Podgorica wraz z Czarnogórą weszła w skład Jugosławii. W czasie drugiej wojny światowej w roku 1941 Podgorica była okupowana przez wojska włoskie, a od 1943 hitlerowskie. Z polecenia Josipa Tity w roku 1944 Podgorica została zbombardowana i całkowicie zrównana z ziemią przez naloty alianckie. 19 grudnia 1944 miasto zostało wyzwolone. W latach powojennych zostało odbudowane, a jego nazwa zmieniona na Titograd. Do Titogradu została przeniesiona stolica Czarnogóry z Cetinje w 1946 roku. Powrót do dawnej nazwy nastąpił 2 kwietnia 1992 roku. Przy lotach do Podgoricy należy jednak zwrócić uwagę na to, że międzynarodowy skrót dla lotniska w Podgoricy nadal brzmi TGD.
Subskrybuj:
Posty (Atom)